Wat betekent CO2-beprijzing vanuit ETS2 voor transportbedrijven?

Een nieuw Europees emissiehandelssysteem stelt een prijs vast voor de CO₂-uitstoot van het wegverkeer. Dit zal naar verwachting leiden tot hogere prijzen voor fossiele brandstoffen. Het systeem treedt in werking in 2027. Dit is hoe het werkt.

Het eerste emissiehandelssysteem, ETS1, werd in 2005 in Europa ingevoerd. Toen ging het om emissies uit de productie van elektriciteit en warmte, de industriële productie en de luchtvaartsector. In 2027 zal de EU een tweede emissiehandelssysteem (ETS2) invoeren. Daarin zal ook het wegvervoer onder de CO₂-beprijzing vallen. Het systeem moet de uitstoot tegen 2030 met 42% verminderen ten opzichte van het niveau van 2005. De verwachting is dat dit gevolgen heeft voor de kostenstructuur voor transportbedrijven in heel Europa.

Simpel gezegd: ETS2 hangt een prijskaartje aan de klimaatimpact van wegtransport. Er wordt een maximum gesteld aan de CO₂-uitstoot en de toegestane uitstoot wordt verdeeld in emissierechten, die worden geveild. Elk emissierecht geeft de houder het recht om één ton CO₂ uit te stoten.

ETS2 is een zogenaamd 'upstream-systeem'. Dit betekent dat de brandstofleveranciers (en dus niet de eindgebruikers) die emissierechten moeten kopen. Binnen deze regeling kunnen bedrijven emissierechten met elkaar verhandelen, mocht dat nodig zijn.

Analisten in heel Europa verwachten dat de extra kosten voor emissierechten voor fossiele brandstoffen hoogstwaarschijnlijk aan de pomp worden doorberekend. Met andere woorden: een hogere brandstofprijs voor de consument. Hoe hoog de prijzen precies zullen stijgen, is moeilijk te voorspellen. Dit hangt af van de vraag naar en het aanbod van emissierechten. De meeste prognoses wijzen op een stijging van € 0,15 tot € 0,25 per liter fossiele diesel tegen 2030. Andere, dramatischer voorspellingen wijzen op prijsstijgingen tot € 0,50 per liter.

"Maar dat is nou juist de bedoeling van het systeem. Het creëert een omslagpunt waarop de overstap naar elektriciteit, biogas of HVO economisch haalbaarder wordt", zegt Mattias Goldmann, oprichter en CEO van het Zweedse 2030-Secretariat. Dat bedrijf zet zich in voor een fossielvrije transitie in de transportsector.

Tegelijkertijd zal de hoogte van de prijs afhangen van politieke beslissingen. Als het systeem veel kritiek van de industrie en het publiek krijgt, zal het waarschijnlijk worden aangepast om de gevolgen voor de brandstofprijzen te beperken.

Hernieuwbare brandstoffen, waterstof en elektriciteit zijn in ieder geval uitgesloten van ETS2. De kosten hiervan stijgen dus niet, waardoor ze concurrerender worden. Dit geeft bedrijven die al met deze brandstoffen of met elektrische voertuigen werken een concurrentievoordeel, zowel op het gebied van kosten als op marktpositie.

Welke impact heeft ETS2 op transportbedrijven?

De bedrijven die het meest getroffen zullen worden, zijn uiteraard die met een hoog verbruik van fossiele brandstoffen. Maar de gevolgen zullen ook afhangen van factoren als de samenstelling van het wagenpark, rijgedrag en het brandstofaccijnsstelsel in de verschillende landen.

"Een bedrijf dat momenteel grote hoeveelheden fossiele diesel gebruikt in een land met lage brandstofaccijnzen, moet rekening houden met een flinke kostenstijging. Tegelijkertijd krijgen degenen die al hebben geïnvesteerd in elektrische voertuigen, consolidatie of intermodaal transport een concurrentievoordeel", aldus Mattias Goldmann.

Hoewel het systeem in 2027 van kracht zal worden, moeten de belanghebbenden in de transportsector nu al beginnen met het rapporteren van hun emissies.

Strategieën en kansen

Bedrijven die hun blootstelling aan de stijgende prijzen van fossiele brandstoffen willen verminderen, kunnen verschillende maatregelen treffen. Milieuvriendelijk rijden, slimme routeplanning, optimale bandenkeuze en snelheidsbeheer kunnen besparingen opleveren. Maar de grootste winst zal komen van de overstap naar andere brandstoffen.

"Wat eerst bijna winstgevend was, is nu duidelijk winstgevend. Bovendien biedt het communicatieve voordelen: het feit dat u kunt aantonen dat u een leider bent op het gebied van duurzaamheid, kan een concurrentievoordeel opleveren.”

Kritiek en compensatie

ETS2 is bekritiseerd omdat het kleinere exploitanten mogelijk harder treft, vooral die in landelijke gebieden of landen waar diesel historisch gezien goedkoop is.

"Ja, het systeem is in dat opzicht onevenwichtig. Maar het zal ook substantiële inkomsten voor de EU genereren, en de helft van dat geld is bestemd om de maatschappelijke gevolgen tegen te gaan. Deze herverdeling is essentieel om grootschalige protesten te voorkomen", aldus Mattias Goldmann.

Analisten hebben verschillende meningen over de effectiviteit van ETS2. Mattias Goldmann is ervan overtuigd dat het systeem zal werken.

“We hebben gezien dat ETS1 in andere sectoren heeft gewerkt. ETS2 zal de groene transitie versnellen, vooral in landen die achterop zijn geraakt. En dat zal gebeuren zonder mandaten van bovenaf. De markt bepaalt wat het kost om te blijven vervuilen. Het is een effectieve manier om de impact op het klimaat te verminderen.”